Bhai vir singh biography in punjabi diwali

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ

ਵੀਰ ਸਿੰਘ

ਜਨਮ()5 ਦਸੰਬਰ [1]
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ
ਮੌਤ10 ਜੂਨ () (ਉਮਰ&#;84)[1]
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ
ਕਿੱਤਾਕਵੀ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਗੀਤਕਾਰ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧਕਾਰ
ਭਾਸ਼ਾਪੰਜਾਬੀ
ਸਿੱਖਿਆਦਸਵੀਂ[1]
ਅਲਮਾ&#;ਮਾਤਰਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਚਰਚ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ ਬਜ਼ਾਰ ਕਸੇਰੀਆਂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ[1]
ਕਾਲ
ਸਾਹਿਤਕ ਲਹਿਰਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ&#;ਕੰਮਸੁੰਦਰੀ (), ਬਿਜੈ ਸਿੰਘ (), ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ,"ਰਾਣਾ ਸੁਰਤ ਸਿੰਘ" ()[2]
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਵਾਰਡ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀਮਾਤਾ ਚਤਰ ਕੌਰ
ਬੱਚੇ2 ਸਪੁੱਤਰੀਆਂ

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ (5 ਦਸੰਬਰ – 10 ਜੂਨ ) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ, ਵਿਦਵਾਨ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਸਿੰਘ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਇੰਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਭਾਈ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਏ, ਇੱਕ ਸਨਮਾਨ ਅਕਸਰ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਸੰਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ

[ਸੋਧੋ]

ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਡਾ: ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਨ। ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮੁਲਤਾਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਉਪ-ਗਵਰਨਰ (ਮਹਾਰਾਜਾ ਬਹਾਦੁਰ) ਦੀਵਾਨ ਕੌਰ ਮੱਲ ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਦਾਦਾ, ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ (), ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਮੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਿੱਖ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਿਕਿਤਸਾ ਦੀਆਂ ਪੂਰਬੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਯੁਰਵੇਦ, ਸਿੱਧ ਅਤੇ ਯੁਨਾਨੀ) ਵਿੱਚ, ਕਾਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਕਲੌਤੇ ਪੁੱਤਰ, ਡਾ: ਚਰਨ ਸਿੰਘ () ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ, ਅਕਸਰ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਨਾ, ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ (), ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਗਿਆਨੀ ਬੁੰਗੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ। ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸਾਦੀ, ਗੁਲਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੋਸਟਨ ਵਰਗੀਆਂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਲਾਸਿਕੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ।[5] ਸਤਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਤਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਧੀਆਂ ਸਨ। 10 ਜੂਨ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[6]

ਸਿੱਖਿਆ

[ਸੋਧੋ]

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵੀ ਸਿੱਖੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਚਰਚ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਦਸਵੀਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਿਹਾ।[1] ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਚਰਚ ਮਿਸ਼ਨ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਕੁਝ ਸਹਿਪਾਠੀਆਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਤੋਂ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਧਾਰਮਿਕ ਧਾਰਨਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਸੰਦਰਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਿਖਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੋਰਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖੇ, ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਜ ਕੀਤਾ।[7]

ਰਾਜਸੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ

[ਸੋਧੋ]

ਇਸ ਸਮੇਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਜੋਂ ਅਹਿਮਦੀ ਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉਰਦੂ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹਿੱਸਾ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਾਇਆ।[8]

ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ

[ਸੋਧੋ]

ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜਿੱਥੇ ਉੱਘੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਨ ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੋਢੀ ਬਣ ਕੇ ਉਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਕਰ ਬਗੈਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਧੂਰੀ ਹੈ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਥੰਮ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ [8]ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਰਨ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ:

ਯਾਦਗਾਰੀ ਘਰ

[ਸੋਧੋ]

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁਸ਼ਤੈਨੀ ਘਰ ਕਟੜਾ ਗਰਬਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਵਰ੍ਹੇ ਗੁਜ਼ਾਰੇ । ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਲਾਰੈਂਸ ਰੋਡ ਸਥਿਤ 5 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਘਰ ਖਰੀਦ ਲਿਆ ਤੇ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਘਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਘਰ ਵੱਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਰਚਨਾਵਾਂ

[ਸੋਧੋ]

ਗਲਪ

[ਸੋਧੋ]

  1. ਸੁੰਦਰੀ ()
  2. ਬਿਜੇ ਸਿੰਘ()
  3. ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ-ਦੋ ਭਾਗ( ਤੇ )
  4. ਸੱਤ ਔਖੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ()
  5. ਬਾਬਾ ਨੌਧ ਸਿੰਘ (, )[11]
  6. ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ ਭਾਗ ਦੂਜਾ ()
  7. ਰਾਣਾ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ()
  8. ਰਾਣਾ ਭਬੋਰ

ਗੈਰ-ਗਲਪ

[ਸੋਧੋ]

ਜੀਵਨੀਆਂ

[ਸੋਧੋ]

ਨਾਟਕ

[ਸੋਧੋ]

ਟੀਕੇ ਅਤੇ ਹੋਰ

[ਸੋਧੋ]

ਕਵਿਤਾ

[ਸੋਧੋ]

  1. ਦਿਲ ਤਰੰਗ()
  2. ਤ੍ਰੇਲ ਤੁਪਕੇ()
  3. ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਹਾਰ[13]()
  4. ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ[14]()
  5. ਬਿਜਲੀਆਂ ਦੇ ਹਾਰ()
  6. ਪ੍ਰੀਤ ਵੀਣਾਂ
  7. ਮੇਰੇ ਸਾਂਈਆਂ ਜੀਉ()
  8. ਕੰਬਦੀ ਕਲਾਈ
  9. ਨਿੱਕੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ
  10. ਕੰਤ ਮਹੇਲੀ-ਬਾਰਾਂਮਾਹ
  11. ਸਮਾਂ

ਸਨਮਾਨ

[ਸੋਧੋ]

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਆਫ ਉਰੀਐਂਟਲ ਲਰਨਿੰਗ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਭੇਂਟ ਕੀਤੀ। ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਕੌਂਸਲ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿੱਦਿਅਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਮੇਰੇ ਸਾਂਈਆਂ ਜੀਉ’ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਅਕਾਦਮੀ ਵਲੋਂ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ। ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਹੋਰ

[ਸੋਧੋ]

ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਕਵੀ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਤਿਆਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਆਰੰਭਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਨਨਾਣ ਭਰਜਾਈ ਸਿਖਿਆਦਾਇਕ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਅਤੇ ਭਰਥਰੀ ਹਰੀ ਦਾ ‘ਨੀਤੀ ਸ਼ਤਕ’ (ਅਨੁਵਾਦ) ਨਿਰੋਲ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਰੂਪ ਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਰੁਚੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ। ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਂਤ ਛੰਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੈ[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]।

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਧੁਨਿਕ ਕਵਿਤਾ ਵਜੋਂ ਵਿੱਚ ਰਚੇ ਆਪਣੇ ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ‘ਰਾਣਾ ਸੁਰਤ ਸਿੰਘ’ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਥਾ ਵਸਤੂ ਲਈ ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਂਤ ਰਸ ਲਈ ਸਿਰਖੰਡੀ ਛੰਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਦਰਸ਼ਨਿਕ ਆਦਰਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਅਧਾਰ ਗੁਰਮਤਿ ਦਰਸ਼ਨ ਹੈ। ਰਾਣਾ ਸੁਰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੌਮੀ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਰਾਣੀ ਰਾਜ ਕੌਰ ਉਸ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿੱਚ ਵਿਆਕੁਲ ਹੋਈ ਤੜਫਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਰਦ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅੰਤ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਹੀ ਸਹਾਰਾ ਉਸਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸੁੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਾਫੀ ਅਦਭੁੱਤ ਹੈ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਰੂਪ ਦੀ ਕਾਫੀ ਵੰਨਗੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦਾ ਝਲਕਾਰਾ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। ‘ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ’ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਰੁਮਾਂਟਿਕ, ਰਸਮਈ ਤੇ ਰਹੱਸਮਈ ਵਰਨਣ ਹੈ।[14]

ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ

[ਸੋਧੋ]

ਭਾਈ ਵੀਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਮੋਢੀ ਹੈ। ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ:-

ਕੰਬਦੀ ਕਲਾਈ

[ਸੋਧੋ]

ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਮਿਲੇ ਅਸਾਨੂੰ
ਅਸਾਂ ਧਾ ਗਲਵਕੜੀ ਪਾਈ,
ਨਿਰਾ ਨੂਰ ਤੁਸੀਂ ਹੱਥ ਨ ਆਏ
ਸਾਡੀ ਕੰਬਦੀ ਰਹੀ ਕਲਾਈ,

ਧਾ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਸੀਸ ਨਿਵਾਯਾ
ਸਾਡੇ ਮੱਥੇ ਛੋਹ ਨ ਪਾਈ,
ਤੁਸੀਂ ਉੱਚੇ ਅਸੀਂ ਨੀਵੇਂ ਸਾਂ
ਸਾਡੀ ਪੇਸ਼ ਨ ਗਈਆ ਕਾਈ।

ਫਿਰ ਲੜ ਫੜਨੇ ਨੂੰ ਉੱਠ ਦੌੜੇ
ਪਰ ਲੜ ਓ ‘ਬਿਜਲੀ-ਲਹਿਰਾ’,
ਉਡਦਾ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੀ
ਛੁਹ ਸਾਨੂੰ ਗਯਾ ਲਾਈ;

ਮਿੱਟੀ ਚਮਕ ਪਈ ਇਹ ਮੋਈ
ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਸ਼ਕੇ
ਬਿਜਲੀ ਕੂੰਦ ਗਈ ਥਰਰਾਂਦੀ,
ਹੁਣ ਚਕਾਚੂੰਧ ਹੈ ਛਾਈ!

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

[ਸੋਧੋ]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]

  1. ↑ Giani Maha Singh () []. Gurmukh Jeevan. New Delhi: Bhai Vir Singh Sahit Sadan.
  2. ↑"Rana Surat Singh". The Sikh Encyclopedia. 19 Dec Retrieved 17 August &#;
  3. ↑"BHAI VIR SINGH". The Tribune Spectrum (Sunday, 30 April ). Retrieved 17 August
  4. ↑"Padam Bhushan Awards listing sl 10"(PDF). Ministry of dwelling affairs ,GOI. Archived from significance original(PDF) on 10 May Retrieved 17 August
  5. ↑Singh, Jvala. ‘Vir Singh’s Publication of the Gurpratāp Sūraj Granth’. In Bhai Vir Singh () : Religious and Learned Modernities in Colonial and Post-Colonial Indian Punjab. Routledge Critical Disciple Studies. New York: Routledge.
  6. ↑Bhai Vir Singh (–)Archived at the Wayback Machine.. Retrieved on 16 Dec
  7. ↑Ranjit Singh (OBE.) (). Sikh Achievers. Hemkunt Press. pp.&#;30–. ISBN&#;.
  8. ↑ "ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ". . Retrieved
  9. ↑ "BVSSS". . Retrieved
  10. ↑ਸਿੰਘ, ਹਰਬੰਸ (). ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ (Bhai Vir Singh Sahitya Sadan , &#;ed.). New Delhi: Sahitya Akademi , New Delhi. pp.&#;27–
  11. ↑Malhotra, Anshu; Murphy, Anne (). "Bhai Vir Singh (–): Rethinking literary contemporaneity in Colonial Punjab". Sikh Formations. 16 (1–2): 1– doi/ ISSN&#;
  12. ↑%20SINGH%20BHAI%20%%html ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼
  13. ↑"ਇੰਡੈਕਸ:ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਹਾ - ਵਿਕੀਸਰੋਤ"(PDF). . Retrieved
  14. ↑ "ਇੰਡੈਕਸ:ਮਟਕ ਹੁਲਾ - ਵਿਕੀਸਰੋਤ"(PDF). . Retrieved

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[ਸੋਧੋ]